Bảo hiểm xã hội tự nguyện: Không hấp dẫn!
Từ 25/5/2014, ước tính có thêm 20.000 người giúp việc nhà được bổ sung vào quân số những người tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) tự nguyện tại TP.HCM. Thế nhưng thực tế, cả triệu người lao động (NLĐ) tự do chẳng mấy ai màng đến việc tự tham gia tích lũy lương hưu cho mình…
CHƯA HIỂU
Anh Nguyễn Khắc Đàn, SN 1974, tại Nam Đàn, Nghệ An vào TP.HCM làm nghề tranh đá quý từ năm 1997, mức lương từ 13-15 triệu đồng/tháng, công việc độc hại vì thường xuyên tiếp xúc với bụi đá và hóa chất. Sau 17 năm gắn bó với nghề, anh cho biết sức khỏe đã bị ảnh hưởng và điều lo lắng nhất của anh là không có chế độ hưu nên không biết tính toán tương lai của mình thế nào. Hỏi vì sao không tham gia đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện để có các chế độ y tế, hưu trí, anh nói: “Tôi chẳng biết gì, nếu được tự đóng thì hay quá, nhưng giờ tôi làm cách nào đây?”…
Cũng mù tịt thông tin về việc có thể tự đóng BHXH, “điền khuyết” vào bảy năm còn thiếu để được hưởng lương hưu, bà Nguyễn Thị Hoàng Mai, SN 1950, hướng dẫn viên du lịch, ngụ 416 Ngô Gia Tự, Q.10, TP.HCM tiếc rẻ: “Năm 2005, Luật BHXH ra đời, quy định cho những người như chúng tôi được đóng BHXH tự nguyện, vậy mà tôi chẳng biết gì. Cách đây vài tháng, cháu tôi mới ngồi tính, giờ tôi đã 64 tuổi rồi, quá trễ để tham gia”.
Thực tế cho thấy, dù luật đã có hiệu lực từ lâu nhưng rất nhiều NLĐ tự do hoặc những người từng tham gia BHXH mà bị khuyết mất vài năm, vẫn không nắm được thông tin. Đa phần đó là những NLĐ dịch vụ, LĐ chân tay ở các cơ sở, công ty nhỏ, thậm chí cả những người là chủ doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh nhỏ.
Theo điều 68 Luật BHXH, những NLĐ từng đóng BHXH bắt buộc, sau đó tiếp tục đóng BHXH tự nguyện, sẽ được gộp hai khoản thời gian trên để làm cơ sở tính hưởng chế độ hưu trí và chế độ tử tuất về sau. Điều 100 của luật này quy định: NLĐ tự do có thể đăng ký BHXH tự nguyện bằng cách mỗi tháng đóng 22% thu nhập tự chọn, liên tục 240 tháng cho đến 55 tuổi (đối với nữ) và 60 tuổi (đối với nam). Việc đóng BHXH có thể linh hoạt theo hàng tháng, quý hoặc sáu tháng một lần, tùy lựa chọn của NLĐ. Tuy nhiên, nhiều năm qua, chỉ có khoảng 10.000 trong tổng số hàng triệu LĐ tự do tại TP.HCM tham gia, trong đó đa phần là những người gần đến tuổi hưu, hoặc đã nghỉ hưu nhưng khuyết vài năm tham gia BHXH. Với hàng triệu LĐ còn lại, BHXH là thứ họ vẫn chưa thấu hiểu nên không thể “chạm” tới.
KHÔNG HẤP DẪN BẰNG BẢO HIỂM NHÂN THỌ
Khi được hỏi vì sao không tham gia đóng BHXH khi thu nhập hơn 10 triệu đồng tháng, chị Bùi Thị Thủy, 33 tuổi, ngụ P.3, Q.Gò Vấp nói: “Thu nhập là vậy, nhưng chi ra cũng rất nhiều, nếu tôi kê khai thu nhập 10 triệu đồng, phải trích 22% ra đóng, tức mỗi tháng đến 2,2 triệu đồng, tiền đâu mà đóng nổi”.
Chị Nguyễn Mai Châu, chủ vựa trái cây trên đường Lê Đức Thọ, P.17, Q.Gò Vấp, chia sẻ: “Mỗi tháng tôi kiếm được 24-25 triệu đồng từ vựa trái cây này, nhưng cả nhà bốn người phải nhào vô làm. Tham gia BHXH thì cũng hay, nhưng làm sao kham nổi khi hàng tháng mỗi người phải đóng khoảng 1,3 triệu đồng”.
Chị so sánh: “Con gái tôi làm công nhân, lương tăng ca sáu triệu đồng/tháng mà chỉ bị trừ có 8% để đóng BHXH, có hết các chế độ. NLĐ tự do bắt buộc đóng đến 22% thì quá thiệt thòi!”. Chị Nguyễn Thị Lụa, 45 tuổi, ngụ tại P.Tân Thới Nhất, Q.12 cho biết: “Nếu buộc đóng 22% thu nhập tự chọn để sau này hưởng 55% theo thu nhập đó tôi thấy cách tính của mấy công ty BH nhân thọ lợi hơn nhiều, làm sao BHXH cạnh tranh nổi?”.
Quả thực, về khoản bảo hiểm hưu trí, các công ty BH nhân thọ cho NLĐ hưởng nhiều quyền lợi hơn hẳn BHXH Việt Nam. Ngoài việc đóng chi phí thấp hơn, mức hưởng cao hơn, các công ty BH nhân thọ còn có các chính sách ưu đãi về miễn giảm thuế thu nhập cá nhân cho người nhận lương hưu một lần và hàng loạt các sản phẩm bổ trợ kèm theo. Bên cạnh đó, khách hàng còn được bảo vệ tài chính trước các rủi ro trong cuộc sống như tử vong hoặc thương tật vĩnh viễn.
Theo ông Cao Văn Sang – Giám đốc BHXH TP.HCM, để NLĐ tự trích thu nhập của mình tham gia một cách thường xuyên, đều đặn suốt 240 tháng là điều không hề dễ dàng.
Ông Sang nói: “Tuổi thọ bình quân của người Việt là 72,8 năm, nghĩa là khi tham gia đóng BHXH, người ta sẽ được hưởng lương hưu từ 10 đến 12 năm nữa nếu là nam, và thời gian thụ hưởng sẽ dài hơn một ít nếu là nữ, nhưng mức đóng 22% là quá cao. Mới đây, cấp trên của ngành đã hỏi tôi “liệu sẽ thu hút được bao nhiêu phần trăm trong tổng số 20.000 LĐ giúp việc nhà ở TP.HCM tham gia BHXH?”, tôi đã trả lời ngay là “không được người nào cả!”. Kênh BHXH tự nguyện nếu cứ duy trì cách làm như hiện nay thì đừng kỳ vọng sẽ tăng lên được. Chỉ hy vọng tăng ở nhóm những người gần đến tuổi hưu đóng bổ sung, đừng tính đến những đối tượng mới như người giúp việc gia đình, LĐ tự do, hoặc những người kinh doanh cá thể…”.
Tiếc cho một “mảnh đất vàng” đã bị khai thác và sử dụng không hiệu quả.
Theo NGHI ANH – phunuonline